Podstawy duchowości cysterskiej można znaleźć w pierwszych dokumentach Citeaux (Exordium Parvum- EP i Exordium Cistercii) i przedstawić w trzech punktach:
- Surowe i przez to "pełne" przestrzeganie Reguły św. Benedykta: "poddać swoje życie pod Regułę Ojca Benedykta" (EP 1, 2). "Czyniąc wierność Regule największym zainteresowaniem swego życia, postępowali za nią i zaprawiali się do drogi życia według Reguły w kościelnych i innych sprawach"(EP 15, 3), na tym polega mądrość życia cysterskiego;
- Skrajne ubóstwo, które jest wyzbyciem się nadmiaru i luksusu: aby " ...nie pozostawało nic w klasztorze, co świadczyć by mogło o pysze lub nadmiarze albo co łamałoby ubóstwo, zabezpieczające wszystkie cnoty,... " (EP 17, 5). W "Exordium Cistercii" mnisi będą nazwani "pauperes Christi" jak i "militia Christi", ze względu na swoje twarde życie;
- Eremicki styl życia: Citeaux często określano jako "pustkowie" i "samotnię" (EP 3, 1; 6, 5; 17, 13). To odosobnienie powinno służyć monastycznemu pokojowi i wewnętrznej wolności mnichów.
Te podstawowe zasady duchowości miały także swoje praktyczne odniesienia do architektury, liturgii, gospodarstwa i całego życia mnichów z Citeaux. Podstawowe elementy cenobitycznej Reguły św. Benedykta i eremicki ideał życia pustelniczego dały nową postać zakonu cysterskiego osadzonego w zdrowej mądrości tradycji monastycznej. Wprowadziły one na nowo w życie klasztorne równomierny rytm modlitwy, czytania i pracy fizycznej. Do "lectio divina" przeznaczano jedynie teksty Pisma Św. i Ojców Kościoła.
